Inzicht in glaucoom

Glaucoom is een aandoening die gepaard gaat met een toename van de druk binnenin het oog. Dit ontstaat wanneer het vocht in de oogbol, kamervocht genoemd, niet naar behoren wordt afgevoerd uit het oog en zo een ophoping van de intraoculaire druk veroorzaakt. Dit kan leiden tot beschadiging van de oogzenuw of de zenuwvezels van het netvlies.

Glaucoom kan beide ogen aantasten, maar de aandoening kan zich in het ene oog sneller ontwikkelen dan in het andere.

Soorten glaucoom

Er zijn vier hoofdvarianten van glaucoom : 

• Chronisch open kamerhoek glaucoom – deze vorm van glaucoom is het meest voorkomend en de progressie ervan kan erg geleidelijk zijn.
• Primair afgesloten kamerhoek glaucoom – dit is een zeldzame vorm van glaucoom. Chronisch primair afgesloten kamerhoek glaucoom ontwikkelt langzaam, maar acuut primair afgesloten kamerhoek glaucoom ontwikkelt zich veel vlugger met een snelle toename van de intraoculaire druk.
• Secundair glaucoom – secundair glaucoom is gewoonlijk het resultaat van een andere vorm van oogletsel of aandoening. 
• Ontwikkelend glaucoom (aangeboren glaucoom) – dit is een zeldzame vorm maar kan ernstig zijn. Hij wordt aangetroffen bij zeer jonge kinderen en is vaak het gevolg van een onregelmatigheid in het oog.

Tekenen en symptomen

De symptomen van glaucoom kunnen afhankelijk zijn van de vorm waaraan u lijdt.

Chronisch open kamerhoek glaucoom 

De symptomen van chronisch open kamerhoek glaucoom worden gewoonlijk niet opgemerkt omdat de aandoening zich langzaam ontwikkelt. Eerst wordt het perifere zicht aangetast en naarmate de aandoening zich ontwikkelt, verplaatst het zich naar het centrum waardoor u de schade wellicht niet direct merkt.

Acuut afgesloten kamerhoek glaucoom

Acuut afgesloten kamerhoek glaucoom vordert gewoonlijk snel, met symptomen zoals : 

• Overmatige oogpijn
• Roodheid van de ogen
• Hoofdpijn
• Gevoeligheid van het oog en de omringende zone 
• Vorming van halo’s of ringen rondom lichten
• Nevelig zicht
• Snel verlies van gezichtsvermogen in één of beide ogen

U kunt ook een gevoel van misselijkheid ervaren door de bovengenoemde symptomen. Deze symptomen kunnen steeds 1-2 uur optreden en daarna weer verdwijnen, maar uw zicht wordt telkens slechter.

Secundair glaucoom 

Omdat secundair glaucoom doorgaans wordt veroorzaakt door een andere aandoening, kunnen de symptomen soms worden verward als ze ook bij de andere aandoening voorkomen. U kunt echter nog steeds nevelig zicht ervaren of halo’s zien wanneer u naar lichten kijkt.  

Ontwikkelend glaucoom (aangeboren glaucoom) 

Ontwikkelend glaucoom komt voor bij jonge kinderen en daarom kan het moeilijker zijn de symptomen op te merken. Namelijk:

• De ogen zetten uit als gevolg van de intraoculaire druk
• Fotofobie (lichtgevoeligheid)
• Troebele ogen
• Waterige ogen
• Irreguliere oogbewegingen
• Een loens, waarbij één oog in een andere richting wijst dan het andere

Hoe wordt glaucoom veroorzaakt?

Glaucoom treedt op als gevolg van een blokkade in het oog waardoor de afvoer van vocht wordt tegengehouden. Hierdoor wordt de intraoculaire druk verhoogd. 

De risicofactoren kunnen zijn:

• Leeftijd – naarmate u ouder wordt, is de kans groter dat u glaucoom ontwikkelt. 
• Etniciteit – afhankelijk van uw etniciteit bestaat er een grotere kans op het ontwikkelen van glaucoom. Er is een grotere kans op chronisch open kamerhoek glaucoom als u van Afrikaanse of Afro-Caribische afkomst bent, terwijl mensen van Aziatische afkomst meer risico lopen op acuut afgesloten kamerhoek glaucoom.
• Bijziendheid – myopie  kan het risico op chronisch open kamerhoek glaucoom doen toenemen.
• Oculaire hypertensie – oculaire hypertensie is een toename van de oogdruk die de kans op het ontwikkelen van chronisch open kamerhoek glaucoom vergroot.
• Familie – als andere mensen in uw familie, ouders of broers en zussen, glaucoom hebben, is er een grotere kans dat u het ook krijgt.
• Medische geschiedenis – medische aandoeningen, zoals diabetes, kunnen het risico op glaucoom ook verhogen.

Pseudo-exfoliatie glaucoom

Secundair glaucoom kan ook worden veroorzaakt door een andere aandoening, pseudo-exfoliatie glaucoom genaamd. Hier is sprake van wanneer het lichaam irreguliere eiwitvezels gaat produceren die kunnen voorkomen dat vocht wordt afgevoerd, hetgeen leidt tot een verhoogde intraoculaire druk. Hoewel de behandelmethoden dezelfde zijn als voor primair glaucoom, is het voor experts onduidelijk wat de oorzaken van pseudo-exfoliatie glaucoom zijn. De meesten zijn van mening dat het genetisch kan zijn.

De werking van uw oog: Het kamervocht

De oogbol bevat een vloeistof die kamervocht wordt genoemd en verantwoordelijk is voor de vorming van het oog door intraoculaire druk te creëren. Het vocht wordt in hetzelfde tempo geproduceerd als het wordt afgevoerd in de bloedbaan, waardoor het niveau van de druk constant blijft. 

De afvoerbuizen in het oog worden het trabeculaire netwerk genoemd en wanneer dit geblokkeerd raakt, kan het vocht niet goed worden afgevoerd. Het netwerk kan ook geblokkeerd raken door een verstopping, zoals een bloedvat, die de afvoer van het kamervocht voorkomt. 

Dit veroorzaakt de aandoening glaucoom, waarbij de ophoping van de intraoculaire druk kan leiden tot schade aan de oogzenuw en aan de zenuwvezels van het netvlies. De reden voor de initiële blokkade kan echter vaak onduidelijk zijn.

Hoe wordt glaucoom gediagnosticeerd? 

Het kan enige tijd duren voordat glaucoom wordt opgemerkt, omdat de aandoening doorgaans eerst het uitwendige oog aantast alvorens zich naar binnen te verplaatsen. Hierdoor realiseert u zich wellicht niet dat u een probleem heeft, totdat uw gezichtsvermogen is aangetast.

Wij raden u aan ten minste elke 2 jaar een oogtest te laten uitvoeren. Als u een groter risico loopt om glaucoom te ontwikkelen, bijvoorbeeld als u een andere oogaandoening heeft, een ziekte die de ogen kan aantasten, zoals diabetes, of als iemand anders in uw familie glaucoom heeft, dan kan uw oogarts u aanraden uw ogen vaker te laten testen.

Oogtest

Uw oogarts kan een aantal tests inzetten om te bevestigen of u glaucoom heeft.

Oogdrukmeting – bij een oogdrukmeting, ook bekend als een tonometrie, wordt een tonometer gebruikt om uw intraoculaire druk te meten. Er wordt een verdovingsmiddel gebruikt alvorens een vloeistof aan te brengen op het hoornvlies. De tonometer schijnt daarna een blauw licht in uw ogen om een meting uit te voeren. Hiermee kan oculaire hypertensie worden gedetecteerd, een risicofactor voor chronisch open kamerhoek glaucoom.

Centrale corneale dikte – wellicht wordt ook uw corneale dikte gemeten, omdat men ervan uitgaat dat deze de uitslag van de intraoculaire drukmeting kan beïnvloeden.

Gonioscopie – tijdens een gonioscopie wordt de buitenste rand van de voorkant van uw ogen onderzocht. In het gebied tussen uw iris en het hoornvlies zou het kamervocht moeten worden afgevoerd en een gonioscopie kan bepalen of de hoek open of geblokkeerd is. 

Test van het gezichtsveld – tests van het gezichtsveld onderzoeken of u enig verlies van gezichtsvermogen heeft. De oogspecialist toont u doorgaans een opstelling van kleine lichten en vraagt dan hoeveel u ervan kunt zien. Sommige spotjes bevinden zich in uw perifere zicht en als u deze niet kunt zien, kan dat een teken zijn dat uw gezichtsvermogen is aangetast.  

Beoordeling oogzenuw – – bij een beoordeling van uw oogzenuw onderzoekt de oogarts de zenuw die uw ogen en hersenen verbindt om te zien of deze is beschadigd. Hierbij worden doorgaans eerst oogdruppels aangebracht om uw pupillen te verwijden, waarna een spleetlamp wordt gebruikt om de zenuw te beoordelen. De oogdruppels kunnen uw zicht tijdelijk beïnvloeden. Daarom raden wij u aan om een begeleider mee te nemen naar het onderzoek, omdat u zelf wellicht niet kunt autorijden.

Wanneer de oogarts van mening is dat u glaucoom heeft, zal hij of zij u doorverwijzen naar een oogarts. Deze kan de oorzaak van het glaucoom bevestigen, hoe ver het zich heeft ontwikkeld en het effect dat dit heeft op uw ogen, waarna een behandeling zal worden voorgesteld.

Hoe wordt glaucoom behandeld? 

Glaucoom kan onomkeerbare schade veroorzaken aan uw gezichtsvermogen, waardoor het belangrijk is de aandoening vroegtijdig te diagnosticeren en te behandelen. De behandeling richt zich doorgaans op verlaging van de intraoculaire druk in het aangetaste oog, maar verschillende vormen van glaucoom kunnen ook verschillende behandelmethoden vereisen. 

Chronisch open kamerhoek glaucoom

Oogdruppels 

Oogdruppels worden vaak gebruikt om chronisch open kamerhoek glaucoom te behandelen, maar het type oogdruppels kan variëren, afhankelijk van:

• De progressie van uw glaucoom.
• Eventuele andere medische aandoeningen
• Eventuele andere medicatie
• De mogelijke bijwerkingen die oogdruppels bij u kunnen veroorzaken.

Oogdruppels moeten worden gebruikt zoals aangegeven, omdat een onjuist gebruik ertoe kan leiden dat uw glaucoom niet correct wordt behandeld, wat op zijn beurt kan leiden tot een permanente aantasting van uw zicht. 

Volg deze instructies bij het gebruik van oogdruppels : 

1. Trek uw onderste ooglid lichtjes omlaag om ruimte te creëren.
2. Terwijl u de pipet boven uw oog houdt, laat u één druppel vallen in de ruimte bij uw onderste ooglid.
3. Sluit uw ogen een paar minuten zodat de oogdruppels een laagje kunnen vormen om uw oog.

Als u meer dan één type oogdruppels gebruikt, moet u 5-10 minuten wachten voordat u het andere type aanbrengt. Gebruikers van contactlenzen moeten wellicht een bril dragen, omdat de oogdruppels zich kunnen vastzetten aan de lens en uw ogen kunnen beschadigen. 

Soorten oogdruppels 

Prostaglandine-analoog – deze worden gewoonlijk eenmaal per dag gebruikt en verhogen de afvoer van de hoeveelheid kamervocht uit uw oog, waardoor de intraoculaire druk vermindert. De druppels kunnen echter de volgende bijwerkingen hebben : 

• Bloeddoorlopen ogen veroorzaakt door verwijde bloedvaten
• Donkerder worden van de oogkleur
• Donkerder worden en verdikking van de wimpers
• Pijn of irritatie in de ogen
• Blefaritis 
• Droogheid van de ogen
• Fotofobie (lichtgevoeligheid)
• Hoofdpijn

Bètablokkers – bètablokkers verminderen de snelheid waarmee kamervocht in het oog wordt geproduceerd, waardoor tevens de intraoculaire druk wordt verminderd. Deze worden doorgaans een/tweemaal per dag gebruikt en de mogelijke bijwerkingen zijn: prikken of branden, droogheid of jeuk in de ogen.

Het gebruik van bètablokkers kan echter gevaarlijk zijn wanneer u andere medische aandoeningen heeft, zoals astma of een hartkwaal.

Koolzuuranhydraseremmers – koolzuuranhydraseremmers verminderen de hoeveelheid kamervocht dat het oog produceert en zorgen daardoor voor een verlaging van de intraoculaire druk. Ze worden twee/driemaal per dag toegediend en de eventuele bijwerkingen zijn:

• Misselijkheid
• Irritatie in de ogen
• Droge mond of bittere smaak in de mond

Sympathomimetica – – het vermoeden bestaat dat sympathomimetica de productie van kamervocht vertragen, terwijl de afvoersnelheid wordt verhoogd. De druppels worden tweemaal per dag toegediend en kunnen pijn en roodheid in de ogen veroorzaken. Er moet voorzichtig mee worden omgesprongen wanneer u een hartkwaal of hoge bloeddruk heeft.

Als de aandoening niet verbetert na het gebruik van oogdruppels, kan een laserbehandeling of operatie worden geadviseerd.

Laserbehandeling en chirurgie 

Laserbehandeling

Laserbehandelingen zijn gewoonlijk pijnloos en snel, maar u kunt een kort gevoel van pijn ervaren. Er kunnen twee soorten laserbehandeling worden gebruikt om chronisch open kamerhoek glaucoom te behandelen : 

• Trabeculoplastie – verdovende oogdruppels worden toegediend voordat er een lens voor uw oog wordt geplaatst. Er worden kleine gaatjes gemaakt in het trabeculaire netwerk wanneer de laser door de lens schijnt, wat leidt tot een verlaagde intraoculaire druk als het vocht wordt afgevoerd.
• Cyclodiode-laserbehandeling – een aantal van de cellen die kamervocht produceren wordt vernietigd, zodat er minder vocht wordt geproduceerd en de intraoculaire druk wordt verlaagd.

Chirurgie

Er zijn 4 soorten chirurgie die chronisch open-kamerhoek glaucoom kunnen behandelen : 

• Trabeculectomie – dit is de meest voorkomende operatie voor glaucoom. Een deel van het trabeculaire netwerk wordt verwijderd zodat er meer vocht kan worden afgevoerd.
• Viscocanalostomie – een deel van de buitenste laag van de oogbol, de sclera, wordt verwijderd waardoor het kamervocht uit het oog en in het lichaam kan worden afgevoerd.
• Diepe sclerectomie-operatie – hierbij wordt het trabeculaire netwerk verwijd door een geïmplanteerd apparaat.
• Kamervocht shunt-implantaat – hierbij wordt een buis geïmplanteerd om te helpen meer vocht uit het oog af te voeren.

Acuut afgesloten kamerhoek glaucoom

Acuut afgesloten kamerhoek glaucoom kan zich zeer snel ontwikkelen en daarom moet het onmiddellijk worden behandeld door gebruik te maken van een van de onderstaande methoden : 

• Systemische medicijnen – systemische medicijnen zorgen ervoor dat de intraoculaire druk snel wordt verlaagd en worden doorgaans direct in de bloedbaan geïnjecteerd.
• Laser-iridotomie – er worden lasers gebruikt om gaatjes te maken in de iris, waardoor de hoek wordt verwijd en het kamervocht kan afvloeien. Een acuut afgesloten kamerhoek glaucoom kan zich snel in beide ogen ontwikkelen. Daarom moeten beide ogen worden behandeld, ook als slechts één oog symptomen vertoont.
• Oogdruppels – zie de informatie hierboven.
• Trabeculectomie – zie de informatie hierboven.Staaroperatie – een staaroperatie kan worden gebruikt omdat het verwijderen van cataract de hoek in uw oog kan verbreden en daardoor de intraoculaire druk wordt verlaagd.
• Miotica – miotica zijn oogdruppels die het trabeculaire netwerk openen wanneer dit geblokkeerd raakt, zodat het vocht kan worden afgevoerd. De medicijnen moeten maximaal vier keer per dag worden ingenomen en voorzichtigheid is geboden wanneer u lijdt aan aandoeningen zoals astma, hoge bloeddruk of een hartkwaal. De bijwerkingen van het gebruik van miotica kunnen zijn : 
  • Jeuk of een brandend gevoel in de ogen
  • Wazig zicht
  • Hoofdpijn die ernstig kan zijn tijdens de initiële behandeling

Andere vormen van glaucoom

Andere vormen van glaucoom kunnen ook worden behandeld met oogdruppels, een operatie of laserbehandeling, afhankelijk van het soort glaucoom en hoe gevorderd het is.